Jak reagować na niepokojące oznaki lub informacje o wykorzystaniu?
157. Informacja o akcie przemocy, wykorzystaniu seksualnym osoby MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej bądź o prawdopodobieństwie zajścia tych zdarzeń może pochodzić z różnych źródeł:
- od samej krzywdzonej osoby MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej;
- od innej osoby, która dowiedziała się o tym od krzywdzonej osoby MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej;
- z obserwacji innej osoby – gdy osoba MAŁOLETNIA lub niepełnosprawna ujawnia objawy skrzywdzenia, ale nie potrafi ich zrozumiale wyjaśnić.
158. Należy pamiętać, że zaburzenia zachowania osoby MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej mogą wskazywać z pewnym prawdopodobieństwem, że doświadcza lub doświadczała jakiegoś rodzaju przemocy. Sytuacje takie – zwłaszcza gdy zaburzenia zachowania pojawiają się nagle – powinny budzić szczególną czujność RODZICÓW, WYCHOWAWCÓW i DUSZPASTERZY.
159. Informacja może dotyczyć wydarzeń odległych w czasie lub dopiero co zaszłych – w obu przypadkach należy reagować niezwłocznie, jednak w drugim przypadku czas ma szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa ujawnionej osoby skrzywdzonej i innych osób, które mogłyby zostać skrzywdzone.
160. Należy pamiętać, że:
- osoba, która jako pierwsza dowiaduje się̨ o zaistnieniu potencjalnego przypadku wykorzystywania MAŁOLETNIEGO, ma go z uwagą wysłuchać, ale nie jest upoważniona do wydawania decyzji i osądów; jest to zadanie odpowiedzialnych organów i instytucji, do których sprawa zostanie skierowana;
- do osoby tej nie należy również rozstrzyganie, czy podejrzenia lub oskarżenia są zasadne – jej zadaniem jest zgłoszenie otrzymanej informacji zgodnie z przewidzianymi procedurami;
- wszystkie podejrzenia i zarzuty muszą być traktowane poważnie i trzeba na nie reagować w oparciu o procedury przewidziane w niniejszym dokumencie, w prawie kanonicznym i prawie polskim, współpracując z właściwymi organami w zakresie ich kompetencji.
Rozmowa z osobą zgłaszającą
161. Pozyskanie wiedzy o faktycznych lub prawdopodobnych przypadkach przemocy w większości przypadków ma miejsce w czasie rozmowy z osobą zgłaszającą. Rozmawiając, należy:
- traktować MAŁOLETNIEGO lub inną osobę przekazującą informację z empatią i bardzo poważnie (nie wolno lekceważyć zgłoszenia ani okazywać lekceważenia osobie zgłaszającej);
- zachować spokój (zwłaszcza nie okazywać przerażenia lub silnego wzburzenia emocjonalnego w reakcji na słowa osoby MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej);
- słuchać aktywnie (w sposób wyrażający zrozumienie i wsparcie);
- pytać tylko w celu uściślenia przekazu;
- pozwolić osobie MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej mówić w jej własnym tempie, to znaczy nie poganiać jej;
- nie przerywać wypowiedzi;
- nie odpowiadać za osobę małoletnią (tzn. nie podpowiadać odpowiedzi, jeżeli jakieś zdanie czy słowo nie jest jasne można dopytać, jak to rozumie osoba zeznająca);
- nie domagać się uszczegółowiania opisów krzywdzenia;
- nie okazywać wątpliwości co do wiarygodności osoby lub jej wypowiedzi;
- skoncentrować się na ustaleniu faktów (co ważne: upewnić się, czy sprawa została zgłoszona wcześniej organom państwowym lub kościelnym), powstrzymując się od wypowiadania własnej oceny i interpretacji zdarzeń (nie powinno się wyrażać przypuszczeń, sugestii, stawiać hipotez, parafrazować tego, co powiedziała osoba zgłaszająca zdarzenie, przedstawiać alternatywnych wyjaśnień lub komentować; nie należy wyrażać opinii ani negatywnych, ani pozytywnych na temat domniemanego sprawcy;
- zapewnić osobę skrzywdzoną, że nie ponosi winy za krzywdę oraz że wyjawiając ją, postępuje właściwie (przeciwdziałać rozrostowi poczucia winy) – ta druga uwaga dotyczy także osób trzecich zgłaszających krzywdę;
- zapewnić MAŁOLETNIEGO lub inną osobę przekazującą informację, że zostanie zrobione wszystko, co możliwe, aby pomóc osobie skrzywdzonej;
- wyjaśnić osobie skrzywdzonej lub osobie przekazującej informację, że informacje o krzywdzie muszą być przekazane innym osobom, zwłaszcza RODZICOM (aż po organy ścigania); nie wolno natomiast składać MAŁOLETNIEMU lub innej osobie przekazującej informacje żadnych obietnic, które nie będą̨ mogły zostać dotrzymane, szczególnie w kwestii poufności (np.: „obiecuję nikomu o tym nie powiedzieć” itp.);
- pod koniec rozmowy poinformować, co dalej będzie się działo z doniesieniem (komu zostaną przekazane uzyskane informacje) i jednocześnie zapewnić o poufności prowadzonych działań oraz o tym, że osoby postronne nie mają dostępu do informacji o krzywdzie;
- w razie potrzeby zaproponować osobie MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej towarzyszenie w drodze do osoby, u której uzyska ona dalszą pomoc.
162. Należy podkreślić, że to, co MAŁOLETNI, niepełnosprawny lub inna osoba przekazująca informację powiedziała w sposób wolny, jest nieprzekraczalną granicą. Zadawanie pytań osobie, która komunikuje dany fakt, w rzeczywistości może mieć wpływ na sposób, w jaki później przedstawi wydarzenia.
163. Nie wolno ujawniać szczegółów rozmowy osobom postronnym, a zwłaszcza osobie, która została wskazana jako sprawca krzywdy.
164. Natychmiast po przeprowadzeniu rozmowy – najlepiej w obecności osoby zgłaszającej – należy sporządzić notatkę z przebiegu rozmowy (warto notować w trakcie rozmowy, jeśli nie utrudni to empatycznego kontaktu z rozmówcą), dbając o zachowanie wierności przekazu osoby informującej o zdarzeniu (charakterystyczne wyrażenia, słownictwo). Notatka powinna być opatrzona datą i podpisana czytelnie przez osobę przyjmującą zgłoszenie. W miarę możliwości należy notatkę przedstawić osobie zgłaszającej, uwzględnić jej ewentualne uwagi i uzyskać także jej podpis.
Przebieg interwencji
165. Po przeprowadzeniu rozmowy należy działać bez zwłoki, zgodnie z procedurą opisaną niżej, niezależnie od tego, czy domniemanym sprawcą jest DUCHOWNY, ktoś po-sługujący w PODMIOCIE KOŚCIELNYM czy też jakakolwiek inna osoba.
166. Jeśli z doniesienia wynika, że krzywda może się powtórzyć w najbliższym czasie i trzeba temu bezzwłocznie przeciwdziałać, należy natychmiast wezwać policję, a potem podejmować kolejne czynności. Jeśli drobna zwłoka nie zagraża ofiarom, można dokonać zgłoszenia za pośrednictwem PRZEŁOŻONEGO albo DELEGATA. Z ich pomocy powinna skorzystać także osoba, która dowiedziała się o krzywdzie, ale nie potrafi samodzielnie określić kwalifikacji czynu lub podjąć stosownych działań.
167. Jeśli krzywda nosiła znamiona przestępstwa w rozumieniu prawa państwowego, należy bezzwłocznie powiadomić stosowne organy, jednocześnie informując PRZEŁOŻONEGO PODMIOTU KOŚCIELNEGO, w którym albo w związku z działaniami którego krzywda się dokonała lub została ujawniona, wyznaczoną osobę zaufania publicznego (jeśli jest) oraz DELEGATA.
168. Jeśli krzywda nosiła znamiona przestępstwa w rozumieniu prawa kościelnego (w zakresie nie regulowanym prawem świeckim, zwłaszcza w odniesieniu do osoby powyżej 15. roku życia) należy niezwłocznie powiadomić PRZEŁOŻONEGO, osobę zaufania publicznego (jeśli jest) oraz DELEGATA.
169. Powiadomienie wyżej wymienionych podmiotów powinno wiązać się z przekazaniem im kopii notatki sporządzonej w trakcie rozmowy z osobą zgłaszającą.
170. Osoba zgłaszająca sprawę PRZEŁOŻONEMU powinna się̨ w miarę możliwości upewnić, że wdrożono odpowiednie procedury (np. prosząc – w razie potrzeby także na piśmie – o informacje o podjętych w wyniku zgłoszenia czynnościach).
171. PRZEŁOŻONY lub osoba przez niego wyznaczona przekazuje innym osobom pracującym, posługującym i związanym z PODMIOTEM KOŚCIELNYM tylko te informacje, które są̨ niezbędne dla zabezpieczenia dobra osoby skrzywdzonej oraz ustalenia faktów, w zakresie niezbędnym do prowadzenia dalszych działań.
172. Jeżeli istnieje podejrzenie, że osobą odpowiedzialną za przemoc lub wykorzystanie osoby MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej jest DUCHOWNY lub osoba zatrudniona lub posługująca w PODMIOCIE KOŚCIELNYM, PRZEŁOŻONY odsuwa ją – na czas przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego – od pełnienia obowiązków wymagających bezpośrednich kontaktów z MAŁOLETNIMI lub niepełnosprawnymi. Należy w miarę możliwości zadbać o to, by pochopnie nie narazić tej osoby na utratę̨ dobrego imienia.
173. Jeżeli podejrzenie dotyczy PRZEŁOŻONEGO, dalsze działania podejmuje DELEGAT w porozumieniu z BISKUPEM.
174. W prowadzonym postępowaniu priorytetem – prócz dojścia do prawdy – powinno być zapewnienie MAŁOLETNIEMU i jego RODZICOM poufności, braku niepotrzebnego rozgłosu oraz spokoju wewnętrznego i zewnętrznego.
175. DUSZPASTERZ lub WYCHOWAWCA nie może na własną rękę podejmować działań służących wyjaśnieniom podejrzeń, zarzutów lub zgłaszanych faktów.
176. Po zgłoszeniu faktu przemocy lub wykorzystania zadaniem DELEGATA jest zbadanie właściwości terytorialnej podmiotu kościelnego, w ramach którego działalności do niego doszło. Następnie albo przekazuje sprawę DELEGATOWI właściwemu terytorialnie (informując o tym PRZEŁOŻONEGO PODMIOTU KOŚCIELNEGO), albo przeprowadza postępowanie wyjaśniające i weryfikuje zgłoszenie pod kątem jego wiarygodności.
177. Dokumentacja postępowań wyjaśniających zgłoszenia lub podejrzenia dotyczące aktów przemocy albo wykorzystania osoby MAŁOLETNIEJ czy niepełnosprawnej powinna być przechowywana w archiwum tajnym właściwej kurii jako informacja niejawna.
178. Jeśli w toku postępowania wyjaśniającego powzięta zostanie wiarygodna wiadomość niewskazująca wprawdzie na prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa na szkodę MAŁOLETNIEGO lub niepełnosprawnego, lecz rodząca obawę̨ o krzywdzenie MAŁOLETNIEGO w inny sposób (w tym w razie podejrzenia o występowanie nieprawidłowości w rodzinie), DELEGAT lub PRZEŁOŻONY ma obowiązek zgłosić zdarzenie kompetentnym organom policji, prokuratorowi lub sądowi rodzinnemu .
Szczegółowe zasady dotyczące podejrzeń w odniesieniu do duchownego
179. Jeśli podejrzenie dotyczy DUCHOWNEGO DIECEZJI, sprawa powinna być zgłoszona BISKUPOWI, który sprawę rozpoznaje zgodnie z Listem apostolskim papieża Franciszka Vos estis lux mundi z 9 maja 2019, Wytycznymi KEP dotyczącymi wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia oraz Vademecum dotyczącym wybranych kwestii proceduralnych w zakresie postępowania w przypadkach nadużyć seksualnych popełnianych przez duchownych wobec małoletnich z 16 lipca 2020 (wersja 1.0). Na każdym etapie postępowania DELEGAT utrzymuje kontakt z ofiarą i jej rodziną (zwłaszcza troszcząc się o potrzebną pomoc psychologiczną, duchową lub prawną oraz informując o postępach w sprawie).
180. Na każdym etapie postępowania procedura toczy się w trybie niejawnym.
181. W razie prawomocnego wyroku skazującego powinien zostać on podany do publicznej wiadomości, szczególnie w środowiskach, w których posługiwał skazany. Koniecznymi działaniami minimalnymi są:
- komunikat BISKUPA (do odczytania w każdej parafii i innych podmiotach, w których posługiwał skazany);
- informacja w mediach DIECEZJI (tradycyjnych i elektronicznych – zwłaszcza społecznościowych);
- informacja na oficjalnej stronie internetowej DIECEZJI (w stałej sekcji temu poświęconej);
- notatka dla Katolickiej Agencji Informacyjnej.
Jak wspierać osoby skrzywdzone seksualnie (i ich rodziny) przez duchownych lub inne osoby posługujące w Kościele?
182. MAŁOLETNI, który został skrzywdzony seksualnie przez DUCHOWNEGO lub inną osobę zatrudnioną czy posługującą w PODMIOTACH KOŚCIELNYCH, oraz jego bliscy po-winni – jeśli sobie tego życzą – otrzymać stosowną, możliwie wszechstronną pomoc. Prócz rzetelnego informowania o przebiegu postępowania, chodzi nade wszystko o wsparcie psychologiczne, duchowe (duszpasterskie) i prawne.
183. Zadaniem DELEGATA jest przekazanie pokrzywdzonej rodzinie stosownych informacji na temat rodzajów i form pomocy, jakiej mogą oczekiwać, oraz wstępne rozpoznanie potrzeb. DELEGAT koordynuje też udzielanie pomocy.
Wsparcie psychologiczne
184. Celem wsparcia psychologicznego jest minimalizacja psychicznych skutków wykorzystania lub skrzywdzenia (np. pomoc w radzeniu sobie ze stresem i pamięcią o traumatycznych doświadczeniach, ułatwienie procesu zrozumienia i integracji doświadczenia w strukturę osobowości).
185. Wsparcie psychologiczne może przyjąć formę wsparcia informacyjnego (psychoedukacja etc.), emocjonalnego (towarzyszenia emocjonalnego), praktycznego (wsparcia w radzeniu sobie z procedurami prawnymi, medycznymi etc.) lub dowartościowania (pracy nad poprawą i/lub odbudową poczucia własnej wartości). Wsparcie może przyjąć postać procesu psychoterapeutycznego o krótkoterminowym lub długoterminowym przebiegu, w formie odpowiedniej dla poziomu traumy psychicznej, będącej skutkiem nadużycia.
186. Wsparcie psychologiczne jest proponowane osobie skrzywdzonej i jej bliskim (zwłaszcza RODZICOM i rodzeństwu). Ofiara, jej RODZICE i rodzeństwo mają prawo do po-mocy psychologicznej w takim miejscu i w taki sposób, jak tego potrzebują. Różne przypadki mogą wymagać różnych rodzajów i kierunków wsparcia – powinny zatem o nich ostatecznie decydować faktyczne potrzeby osoby skrzywdzonej i jej bliskich.
187. Wsparcie psychologiczne powinno łączyć się z elementami psychoedukacji skierowanej do RODZICÓW, aby zrozumieli, co mogło zostać zaniedbane (możliwe poczucie winy z tego powodu) oraz jak pomóc sobie i dziecku przepracować doznaną krzywdę.
188. Koszty wsparcia psychologicznego (np. terapii) pokrywane są ze środków DIECEZJI.
Wsparcie duchowe lub duszpasterskie
189. Krzywda wyrządzana przez DUCHOWNYCH lub inne osoby posługujące w Kościele ma najczęściej poważne skutki w postaci naruszenia zaufania do wspólnoty Kościoła, a tym samym do przekazywanego przez Kościół Objawienia. Może to prowadzić do poważnego kryzysu wiary – aż po jej utratę. Wsparcie duchowe lub duszpasterskie ma pomóc w zmierzeniu się z tym kryzysem.
190. RODZICE i bliscy członkowie rodziny powinni być objęci pomocą duchową lub duszpasterską w takim zakresie, w jakim jej potrzebują. Zaleca się zwłaszcza systematyczne towarzyszenie duchowe. Wsparcia może udzielać bądź duszpasterz wyznaczony przez biskupa, bądź też ten, do którego osoba skrzywdzona lub RODZICE mają zaufanie (powinien zostać niezwłocznie przeszkolony w zakresie pomocy duchowej osobom skrzywdzonym – z pomocą ZESPOŁU DS. PREWENCJI – oraz korzystać z superwizji duszpasterza wskazanego przez DELEGATA). W razie potrzeby posługę towarzyszenia duchowego może podjąć odpowiednio przygotowany świecki (również powinien korzystać z superwizji).
Wsparcie prawne
191. Jeśli została skrzywdzona osoba MAŁOLETNIA poniżej 15. roku życia, pomoc prawna jest proponowana w odniesieniu do zgłaszania sprawy do organów ścigania i, jeśli jest taka potrzeba, do procesu sądowego.
192. Jeśli została skrzywdzona osoba MAŁOLETNIA powyżej 15. roku życia, pomoc prawna jest proponowana w odniesieniu do procesu kanonicznego, jak również – jeśli są ku temu przesłanki – w odniesieniu do zgłoszenia do organów ścigania i ewentualnego procesu.
193. Koszty wsparcia prawnego pokrywane są ze środków DIECEZJI.
Jak reagować we wspólnotach kościelnych, w których doszło do nadużyć?
194. Za opisane niżej działania w danym PODMIOCIE KOŚCIELNYM odpowiada PRZEŁOŻONY, a jeśli sprawa dotyczy PRZEŁOŻONEGO – BISKUP.
195. Jeśli w odniesieniu do jakiegoś DUCHOWNEGO lub WYCHOWAWCY pojawiły się wiarygodne doniesienia o nadużyciach, w PODMIOCIE KOŚCIELNYM, w którym osoba ta posługiwała, należy – zachowując dyskrecję konieczną ze względu na dobro osób skrzywdzonych – udzielić informacji o fakcie obwinienia i podjętych działaniach zapobiegawczych i wyjaśniających, by zapobiec np. ewentualnym plotkom. Przypominając o domniemaniu niewinności, należy podkreślić, że priorytetem jest dobro domniemanych ofiar. W związku z tym należy zachęcić, by do czasu wyjaśnienia sprawy powstrzymywano się od manifestowania poparcia bądź dezaprobaty wobec obwinionego (także w mediach społecznościowych), natomiast udzielano wszelkiej możliwej pomocy osobom odpowiedzialnym za dojście do prawdy.
196. Należy bardzo zdecydowanie reagować na jakiekolwiek objawy ostracyzmu (szkodzenia, represji lub dyskryminacji), skierowanego przeciw osobom ujawniającym nadużycia.
197. Wspólnota powinna – w razie potrzeby i we współpracy z DELEGATEM – zapewnić osobom ujawniającym nadużycia i ich bliskim potrzebne wsparcie oraz podjąć modlitwę za domniemane ofiary (w przygotowaniu jej publicznych form może pomóc Duszpasterz ds. ochrony dzieci i młodzieży).
198. Należy zadbać (np. w oparciu o ZESPÓŁ DS. PREWENCJI), by członkowie wspólnoty mieli możliwość rozmowy o sprawie z kompetentnymi osobami oraz zostali poinformowani o zastosowanych procedurach i osobach, którym można zgłaszać informacje istotne dla sprawy (także ewentualne inne przypadki wykorzystania).
199. PRZEŁOŻONY powinien rozważyć możliwość podjęcia także innych działań (np. zorganizowania warsztatów dla RODZICÓW, żeby wiedzieli, jak rozmawiać o sprawie z dziećmi itp.) – we współpracy z ZESPOŁEM DS. PREWENCJI.
Jakie są zadania kuratora (domniemanych) sprawców duchownych lub konsekrowanych?
200. Dla DUCHOWNEGO, w odniesieniu do którego wpłynęło wiarygodne doniesienie o możliwości popełnienia przestępstwa wykorzystywania seksualnego MAŁOLETNICH lub niepełnosprawnych, BISKUP niezwłocznie powołuje kuratora. Towarzyszy on DUCHOWNEMU na forum zewnętrznym w czasie procedury wstępnej, podczas procesu i po wyroku (w trakcie wykonywania kary i – jeśli trzeba – później).
201. Kurator zostaje powołany w celu:
- zabezpieczenia przed kontaktem oskarżonego z osobą zgłaszającą przestępstwo, ofiarą i jej rodziną;
- wyeliminowania ryzyka ponownego krzywdzenia przez sprawcę;
- skutecznego egzekwowania decyzji zapadających w sprawie.
202. Kurator wykonuje następujące zadania:
- jest dla DUCHOWNEGO osobą pierwszego kontaktu od momentu postawienia zarzutu;
- uczestniczy w przygotowaniu planu bezpieczeństwa;
- odpowiada za realizację planu bezpieczeństwa, nadzorując zachowywanie przez duchownego nałożonych ograniczeń;
- cyklicznie opiniuje zachowanie DUCHOWNEGO (na piśmie);
- współpracuje z osobami, które pomagają oskarżonemu duchownemu lub wykonują wobec niego czynności wymagane prawem;
- współpracuje z DELEGATEM (kurator powinien być informowany o wszystkich etapach toczącej się sprawy, aby mieć jasność co do zarzutów stawianych oskarżonemu lub kary wymierzonej skazanemu, jednak z zachowaniem tajemnicy procesowej);
- uczestniczy w procesie analizy czynników ryzyka, aby ci, którzy są blisko sprawy, mogli zrozumieć proces, który doprowadził do popełnienia przestępstwa (okoliczności sprzyjające itd.).
Jakie są zadania kierownika duchowego (domniemanych) sprawców duchownych lub konsekrowanych?
203. Dla DUCHOWNEGO, w odniesieniu do którego wpłynęło wiarygodne doniesienie o możliwości popełnienia przestępstwa wykorzystywania seksualnego MAŁOLETNICH lub niepełnosprawnych, BISKUP niezwłocznie powołuje kierownika duchowego. Towarzyszy on DUCHOWNEMU na forum wewnętrznym w czasie procedury wstępnej, podczas procesu i po wyroku (w trakcie wykonywania kary i – jeśli trzeba – później).
204. Zadaniem kierownika na pierwszym etapie jest pomoc osobie obwinionej w stanięciu w pełnej prawdzie wobec oskarżeń. Chodzi zwłaszcza – w przypadku winnego – o szczere uznanie winy i odpowiedzialności za popełnione zło, o gotowość do przyznania się do winy w trakcie postępowania, do publicznego wyznania winy i przeprosin oraz do wytrwałej, autentycznej pracy nad nawróceniem (obejmującej dobrowolne poddanie się karze, terapię itd.). W przypadku osoby niewinnej kierownik pomaga zwłaszcza w cierpliwym znoszeniu cierpienia związanego z oskarżeniem i jego skutkami.
205. Kierownik może pełnić posługę spowiednika wobec powierzonych mu osób, jednak z zachowaniem zasady wolności w wyborze spowiednika.
206. Kierownik nie może uczestniczyć w żadnym charakterze w postępowaniu na forum zewnętrznym.
Jak należy postępować w przypadku udowodnienia nieprawdziwości doniesienia?
207. Jeśli oskarżenia o przemoc lub wykorzystanie osoby MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej okażą się bezpodstawne (czyli jeśli zostanie dowiedziona niewinność – nie chodzi o przypadki przedawnione w prawie państwowym, sprawy nierozstrzygnięte z powodów proceduralnych itp.), DUCHOWNY lub WYCHOWAWCA powinien zostać niezwłocznie przywrócony do pełnienia swoich dotychczasowych obowiązków.
208. Jeśli oskarżenie było znane publicznie, choćby tylko niewielkiej grupie ludzi, należy podjąć działania zmierzające do przywrócenia osobie niesłusznie obwinionej dobrego imienia. Powinny mieć one taki zasięg, by informacja o niewinności miała szansę dotrzeć do wszystkich osób, które mogły się dowiedzieć o oskarżeniu oraz do tych, do których mogłaby ona jeszcze dotrzeć np. w postaci nie zdementowanej plotki. Koniecznymi działaniami minimalnymi są:
- komunikat BISKUPA (do odczytania w każdej parafii DIECEZJI);
- informacja w mediach DIECEZJI (tradycyjnych i elektronicznych – zwłaszcza społecznościowych);
- informacja na oficjalnej stronie internetowej DIECEZJI (w stałej sekcji temu poświęconej);
- notatka dla Katolickiej Agencji Informacyjnej.
209. Osoba, wobec której skierowane zostały bezpodstawne zarzuty, a która z tego tytułu została zniesławiona, znieważona, utraciła zaufanie, ma prawo do obrony na drodze prawnej. W przypadkach szczególnie rażącego oszustwa (np. próby wyłudzenia odszkodowania) na drogę prawną wchodzi DIECEZJA.