Zapobieganie

61.    Zapobieganie przypadkom wykorzystania seksualnego MAŁOLETNICH jest zadaniem wszystkich członków Kościoła, jednak część z nich ma w tym zakresie większe możliwości, a zatem także ponosi większą odpowiedzialność za ochronę MAŁOLETNICH. Dla wspierania osób odpowiedzialnych działa w DIECEZJI ZESPÓŁ DS. PREWENCJI.
62.    Najważniejsze zadania ZESPOŁU DS. PREWENCJI to:

  • opracowanie i prowadzenie systemu szkoleń z problematyki zapobiegania wykorzystaniu seksualnemu dla DUCHOWNYCH i WYCHOWAWCÓW;
  • wspieranie budowania w członkach Kościoła świadomości sprzyjającej zapobieganiu wykorzystaniu seksualnemu poprzez pomoc PODMIOTOM KOŚCIELNYM w ich działaniach (np. PRZEŁOŻONY może się zwrócić o pomoc w przeprowadzeniu szkoleń, w organizacji bezpiecznych pomieszczeń itd.);
  • współpraca z różnymi podmiotami (także niekościelny-mi: rządowymi, samorządowymi, pozarządowymi) w za-kresie budowania systemu prewencji;
  • ewaluacja i okresowe dostosowywanie do potrzeb niniejszych ZASAD.

63.    Członkowie ZESPOŁU DS. PREWENCJI powinni (indywidualnie i w zespole) dbać o rozwój wrażliwości, wiedzy i kompetencji w zakresie zapobiegania przypadkom wykorzystania seksualnego MAŁOLETNICH.
64.    Każdy PRZEŁOŻONY ma obowiązek dbać o adekwatne działania prewencyjne w powierzonym mu PODMIOCIE KOŚCIELNYM. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować odwołaniem z urzędu.

Jak budować świadomość dzieci i młodzieży oraz ich rodziców?

65.    DUSZPASTERZE i WYCHOWAWCY powinni ściśle współpracować z RODZICAMI, opierając się na ich naturalnej wrażliwości na sprawy bezpieczeństwa MAŁOLETNICH lub ją wspomagając, zwłaszcza poprzez ułatwianie zdobywania rzetelnej wiedzy na temat mechanizmów wykorzystywania seksualnego, metod zapobiegania, sposobów reagowania itd.
66.    Działania w ramach prewencji skierowanej do wszystkich RODZICÓW polegają na:

  • podejmowaniu zagadnień dotyczących edukacji seksualnej dzieci i młodzieży oraz zagrożeń związanych z przemocą seksualną w ramach duszpasterstwa, głównie parafialnego (katecheza dorosłych, przygotowanie do przyjęcia przez dzieci sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego, nauki stanowe w czasie rekolekcji, formacja grup duszpasterskich, członków ruchów i wspólnot itd.);
  • przygotowaniu informacji ułatwiających RODZICOM rozmowy ze swoimi dziećmi na temat rozwoju psychoseksualnego;
  • proponowaniu uczestnictwa w warsztatach i szkoleniach dla RODZICÓW dotyczących edukacji seksualnej (w parafiach mogą je współorganizować doradcy życia rodzinnego; warto je prowadzić we współpracy ze szkołami i innymi podmiotami edukacyjnymi oraz z policją);
  • przygotowaniu i udostępnieniu materiałów dotyczących ochrony dzieci przed wykorzystaniem seksualnym;
  • prowadzeniu dla RODZICÓW szkoleń i warsztatów doty-czących ochrony przed wykorzystaniem seksualnym;
  • przygotowaniu informacji prawnych dotyczących wyko-rzystania seksualnego osób MAŁOLETNICH, wskazujących instytucje, w których rodziny mogą otrzymać pomoc.

67.    PODMIOTY KOŚCIELNE – w miarę potrzeb i możliwości – powinny organizować periodycznie, w ścisłej współpracy z RODZICAMI, warsztaty prewencyjne skierowane do dzieci i młodzieży. Warto to robić współpracując ze szkołami i in-nymi podmiotami edukacyjnymi oraz z policją, wykorzystując szczególnie okres przygotowania do pierwszej komunii świętej i bierzmowania.
68.    Zaleca się mediom katolickim DIECEZJI działalność edukacyjną w zakresie zapobiegania wykorzystaniu seksualnemu.

Jak formować wrażliwość i kompetencje posługujących w Kościele?

69.    Osoby podejmujące w DIECEZJI (PODMIOTACH KOŚCIELNYCH) posługę stałą lub trwającą dłuższy czas powinny być do niej przygotowane. Ponadto osoby te zobowiązane są do dbania o stałą formację. Przygotowanie i formacja permanentna powinna obejmować – proporcjonalnie do potrzeb wynikających z rodzaju posługi – zagadnienia związane z zapobieganiem i reagowaniem na przypadki wykorzystania seksualnego, zwłaszcza osób MAŁOLETNICH. Za formowanie odpowiedniej wrażliwości i kompetencji osób pełniących posługę odpowiedzialni są PRZEŁOŻENI poszczególnych strumieni formacyjnych, którzy powinni w tym zakresie współpracować z ZESPOŁEM DS. PREWENCJI.

Formacja kandydatów do prezbiteratu i diakonatu stałego

70.    Fundamentem prewencji w przygotowaniu przyszłych DUCHOWNYCH jest formacja ludzka, której celem jest ukształtowanie stabilnej osobowości, odznaczającej się dojrzałością emocjonalną, panowaniem nad sobą i dobrze zintegrowaną seksualnością. Przejawami tej integracji są: zrównoważona samoocena, autodeterminacja i podejmowana odpowiedzialność, znajomość siebie, wewnętrzna wolność, umiejętność przezwyciężania indywidualizmu. W wymiarze społecznym celem jest zdolność do nawiązywania dojrzałych i zrównoważonych relacji międzyosobowych oraz utrzymywania dojrzałej więzi z mężczyznami i kobietami w każdym wieku i w różnej pozycji społecznej. Dla owocnego przeżywania celibatu niezbędna jest także umiejętność przeżywania samotności.
71.    Aby formacja podstawowa była owocna, niezbędne jest działanie wspólnoty formatorów, którą tworzą osoby odpowiednio przygotowane. Formatorzy (zarówno przełożeni zewnętrzni – rektor, prefekci, jak i ojcowie duchowni oraz osoby wspierające formację) powinni przejść szkolenie w zakresie ochrony MAŁOLETNICH i prewencji przemocy seksualnej.
72.    Formacja kandydatów do święceń w zakresie prewencji obejmuje dwa główne aspekty: psychologiczny i duchowy.

Aspekt psychologiczny
73.    Na początku formacji (najlepiej w trakcie okresu pro-pedeutycznego) dokonuje się oceny psychologicznej kandydatów. Przeprowadzane testy psychologiczne oraz pogłębiony wywiad psychologiczny mają na celu między innymi diagnozę dojrzałości psychoseksualnej. To badanie jest ukierunkowane nie tylko na wykluczenie kandydatów z zaburzeniami osobowości, ale także na wsparcie ich rozwoju w ramach zrównoważonego procesu formacyjnego.
74.    Na początku formacji (najlepiej w trakcie okresu propedeutycznego) kandydaci do prezbiteratu powinni odbyć:

    trening interpersonalny ukazujący ich sposób funkcjonowania społecznego oraz umożliwiający rozwój kompetencji społecznych;
    warsztaty komunikacji i asertywności;
    trening intrapsychiczny poszerzający wgląd kandydata we własną historię, sposób przeżycia dzieciństwa i wieku młodzieńczego, wpływ, jaki wywarli na niego rodzina i krewni;
    rozmowy z formatorami na temat przeżywania sfery seksualnej (w tym analiza historii rozwoju psychoseksualnego) oraz życia w celibacie.

75.    W kolejnych etapach formacji podczas zajęć z psychologii ogólnej i psychologii rozwojowej kandydaci do prezbiteratu powinni nabywać wiedzę o:

  • psychologicznych prawidłowościach i dysfunkcjach;
  • przyczynach wykorzystania seksualnego;
  • charakterystyce DUCHOWNYCH, którzy są sprawcami nadużyć seksualnych wobec dzieci;
  • szczególnie istotnych aspektach samowychowania (jak wychowywać siebie do radzenia sobie z czynnikami ryzyka w sferze psychoafektywnej).

76.    Kandydatom do święceń należy umożliwić korzystanie z indywidualnego wsparcia psychologicznego oraz seksuologicznego.
77.    Na etapie pastoralnym formacji kandydatów do pre-zbiteratu należy prowadzić konwersatorium z psychologii pastoralnej oraz warsztaty przygotowujące do prowadzenia rozmowy duszpasterskiej z elementami pomocy duszpasterskiej ofiarom przemocy seksualnej. Kandydaci powinni zdobyć wiedzę na temat:

  • znaków ostrzegawczych wykorzystania seksualnego;
  • sposobów reagowania na nie;
  • niepokojących zachowań DUCHOWNYCH lub osób posługujących w Kościele;
  • reagowania na niewłaściwe lub niepokojące zachowania kolegów księży i innych osób (correctio fraterna i działania interwencyjne).

Aspekt duchowy
78.    Na początku formacji (zwłaszcza w trakcie okresu propedeutycznego) towarzyszenie ojca duchownego oraz innych formatorów i osób wspierających formację ma pomóc w integracji życia duchowego (relacji z Bogiem) z całością osobowości kandydata. W szczególności chodzi o nabycie umiejętności korzystania ze środków życia duchowego, takich jak: słuchanie słowa Bożego, modlitwa osobista i wspólnotowa, sakramenty, kierownictwo duchowe i posługa wspólnocie.
79.    W ramach studiów teologicznych należy położyć akcent na zrozumienie przez kandydatów do prezbiteratu teologicznych fundamentów tożsamości opartej na sakramencie święceń oraz roli celibatu w jej przeżywaniu. Formacja duchowa na tym etapie powinna prowadzić do zrozumienia i świadomego podjęcia wyrzeczenia się wyłącznych relacji psychoseksualnych.
80.    Na etapie pastoralnym formacji kandydaci powinni poznać zasady towarzyszenia duchowego osobom skrzywdzonym oraz sposoby reagowania na niepokojące zachowania współpracowników (correctio fraterna).

Formacja permanentna duchownych

81.    Formacja permanentna DUCHOWNYCH ma wspierać ich samowychowawczą pracę nad dojrzałością i stabilnością psychoseksualną i duchową, które stanowią warunek skutecznego zapobiegania krzywdzeniu dzieci i młodzieży. Ponadto formacja ma być pomocą w radzeniu sobie z trudnościami, jakie prezbiterzy często napotykają (np. doświadczaniem grzeszności i słabości, popadaniem w funkcjonalizm i rutynę, frustracją wywołaną doświadczeniem bezowocności wysiłków duszpasterskich, przeżywaniem samotności związanej z celibatem, trudnościami w relacjach z przełożonymi lub współpracownikami, pokusą władzy i bogactwa, zmęczeniem, naturalnym osłabieniem fizycznym związanym z wiekiem itd.), dlatego w ramach istniejącego w DIECEZJI systemu formacji permanentnej powinny się cyklicznie pojawiać tematy z tym związane.
82.    Ojcowie duchowni kapłanów powinni być przygotowani zarówno do samego towarzyszenia braciom przeżywającym trudności, jak i do wczesnego dostrzegania symptomów kryzysów oraz do adekwatnego reagowania na nie (włączając, w razie potrzeby, inne kompetentne osoby).
83.    Zadaniem dziekanów jest zadbanie, by w ramach spotkań dekanalnych (formalnych lub nieformalnych) było miejsce na dzielenie się doświadczeniem życia i posługi oraz rozmowę na temat sposobów wspierania DUCHOWNYCH dekanatu przeżywających trudności. Cyklicznie powinna być także inicjowana rozmowa o działaniach, jakie podejmuje się lub można podjąć w parafiach w zakresie prewencji.

Szkolenia osób duchownych, konsekrowanych i świeckich

84.    Zadaniem ZESPOŁU DS. PREWENCJI jest opracowanie w DIECEZJI systemu szkoleń z zakresu prewencji oraz ich coroczna organizacja i ewaluacja w porozumieniu z PRZEŁOŻONYMI PODMIOTÓW KOŚCIELNYCH. Szkolenia powinny wspierać i pobudzać samokształcenie w tym zakresie.
85.    Prezbiterzy i diakoni stali uczestniczą w szkoleniach w ramach systemu formacji permanentnej. Alumni uczestniczą w szkoleniach w seminarium duchownym. Osoby konsekrowane posługujące w podmiotach kościelnych DIECEZJI powinny się zapoznać się z niniejszymi ZASADAMI i je stosować. Te zaś, których wspólnoty macierzyste nie organizują własnych szkoleń w zakresie prewencji, zobowiązane są do uczestnictwa w szkoleniach organizowanych w DIECEZJI.
86.    Wszystkie osoby zatrudniane lub posługujące w PODMIOTACH KOŚCIELNYCH DIECEZJI (DUCHOWNI, opiekunowie, wychowawcy, terapeuci w ośrodkach Caritas,  wszystkie osoby zatrudniane na podstawie umowy o pracę oraz WOLONTARIUSZE, katecheci, zakrystianie, kanceliści, organiści, osoby posługujące na probostwach oraz liderzy grup, wspólnot, stowarzyszeń itd.) powinny być przeszkolone z zakresu prewencji. Szkolenie powinno kształtować wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne w zakresie:

  • poznania specyfiki okresów rozwojowych dzieci i młodzieży;
  • poznania zjawiska przemocy i wykorzystania seksualnego w oparciu o świadectwa ofiar;
  • zrozumienia mechanizmów działania sprawców, czynników ułatwiających MAŁOLETNIM wejście w rolę ofiary;
  • poznania podstawowych objawów wykorzystania seksu-alnego;
  • form reagowania na sytuacje krzywdzenia dzieci i nie-pełnosprawnych;
  • przepisów prawnych regulujących działania państwa i Kościoła w tym zakresie;
  • kształtowania kompetencji psychospołecznych;
  • kształtowania wrażliwości, postaw i kompetencji społecznych dotyczących: rozumienia osób skrzywdzonych i empatii wobec nich, zachowania odpowiedniej równowagi emocjonalnej w kontakcie z osobą skrzywdzoną i podczas wszystkich etapów postępowania, powstrzymania się od oceny i interpretacji zdarzeń, zachowania koniecznej tajemnicy;
  • znajomości niniejszych ZASAD.

87.    Za przeprowadzenie szkoleń odpowiada PRZEŁOŻONY. Szkolenia mogą być organizowane wspólnie dla wielu podmiotów kościelnych i przy wsparciu ZESPOŁU DS. PREWENCJI.

Szkolenia nauczycieli religii i katechetów parafialnych

88.    Tematyka prewencji wykorzystania seksualnego osób MAŁOLETNICH jest przedmiotem wykładów na etapie formacji podstawowej oraz szkoleń na etapie formacji ciągłej podczas spotkań organizowanych przez wydział kurii odpowiedzialny w DIECEZJI za katechezę. Szkolenia takie po-winny się odbywać nie rzadziej niż raz na 5 lat i dotyczyć:

  • kompetencji emocjonalnych i społecznych;
  • komunikacji i rozwiązywania konfliktów;
  • charakterystyki psychicznej ofiar;
  • strategii sprawców wykorzystania seksualnego;
  • umiejętności rozmów z małoletnimi na tematy związane z seksualnością oraz z ochroną przed wykorzystaniem seksualnym;
  • elementów strukturalnych w instytucjach, które mogą sprzyjać wykorzystaniu seksualnemu;
  • czynów karalnych w tym zakresie oraz aktualnego usta-wodawstwa, cywilnego i kościelnego, jak również procedur z nimi związanych.

Jak zapobiegać wykorzystaniu seksualnemu małoletnich w działalności podmiotów kościelnych (zwłaszcza parafii)?

Podstawowe obowiązki przełożonych, pracowników i współpracowników podmiotów kościelnych

89.    PRZEŁOŻENI PODMIOTÓW KOŚCIELNYCH DIECEZJI odpowiadają za stosowanie niniejszych ZASAD przez wszystkie osoby posługujące, pracujące, formujące się itd. w tych podmiotach.
90.    PRZEŁOŻENI powinni zadbać zwłaszcza o to, by w PODMIOTACH KOŚCIELNYCH DIECEZJI nie były zatrudnione lub nie posługiwały na stanowiskach lub w funkcjach umożliwiają-cych kontakt z dziećmi osoby skazane za przestępstwa na tle seksualnym (czy to w postępowaniu państwowym, czy kościelnym). W związku z tym wszystkie osoby zatrudniane lub kierowane do posługi powinny być przez PRZEŁOŻO-NEGO uprzednio weryfikowane za pomocą Rejestru sprawców przestępstw na tle seksualnym (rejestr z dostępem ograniczonym) albo poprzez okazanie przez nie zaświad-czenia o niekaralności oraz poprzez informacje z poprzedniego miejsca pracy i/lub posługi kościelnej (jeśli taka możliwość istnieje, a znajdowało się ono poza DIECEZJĄ).
91.    Ponadto PRZEŁOŻONY powinien zadbać, by osoby zatrudnione lub posługujące w chwili wejścia w życie niniejszych ZASAD zostały w ten sposób zweryfikowane (w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące). W razie wykrycia nieprawidłowości (także w przypadku odmowy udostępnienia danych koniecznych do sprawdzenia w Rejestrze sprawców… lub odmowy dostarczenia zaświadczenia o niekaral-ności) należy natychmiast uniemożliwić takiej osobie kontakt z MAŁOLETNIMI, po czym poinformować DELEGATA o zaistniałej sytuacji. Dalsze decyzje powinny być podejmo-wane po konsultacjach z DELEGATEM.
92.    Przy zatrudnianiu lub przy wydawaniu misji kanonicznej nauczycielom religii i katechetom parafialnym należy sprawdzić, czy kandydat formował się w przeszłości w seminarium duchownym lub instytucie życia konsekrowanego i jakie były przyczyny zakończenia formacji (kandydat powinien dostarczyć opinię rektora).
93.    Zadaniem PRZEŁOŻONEGO jest organizowanie szkoleń z zakresu prewencji dla osób nowo zatrudnianych lub kierowanych do posługi. Obowiązek ten realizuje w oparciu o system przygotowany przez ZESPÓŁ DS. PREWENCJI. Należy też zadbać o niezwłoczne przeszkolenie osób już pracujących lub posługujących oraz tych, które regularnie uczestniczą w działaniach danego podmiotu (np. liderzy grup parafialnych itd.).
94.    W większych PODMIOTACH KOŚCIELNYCH PRZEŁOŻONY powinien doprowadzić do powołania osoby zaufania publicznego, do której mają być kierowane sygnały o przemocy, o wykorzystaniu osoby MAŁOLETNIEJ lub niepełnosprawnej albo o prawdopodobieństwie takich sytuacji. Dane kontaktowe tej osoby powinny zostać podane do publicznej wiadomości (zwłaszcza na stronie internetowej).
95.    PRZEŁOŻONY powinien zadbać, by w materiałach informacyjnych o PODMIOCIE KOŚCIELNYM (drukowanych i elektronicznych) zamieszczane były informacje użyteczne przy zgłoszeniach przypadków wykorzystania seksualnego MAŁOLETNICH i niepełnosprawnych, przede wszystkim dane kontaktowe DELEGATA.
96.    Zachowania niezgodne z ZASADAMI powinny być traktowane jak poważne naruszenie obowiązków, które może skutkować np. cofnięciem misji kanonicznej, a w przypadku pracowników podmiotów kościelnych może stanowić nawet podstawę zwolnienia dyscyplinarnego.

Zasady zachowania w kontaktach z małoletnimi (kodeks postępowania)

97.    Wszystkie osoby pracujące lub posługujące w podmiotach kościelnych powinny być świadome, że wobec Chrystusa i Jego Mistycznego Ciała ponoszą odpowiedzialność za bezpieczeństwo osób MAŁOLETNICH. W związku z tym powinny zachowywać reguły zawarte w ZASADACH oraz czuwać nad ich przestrzeganiem przez innych i adekwatnie reagować na przypadki ich łamania. Także inne osoby (w pierwszej kolejności RODZICE, bliscy i rówieśnicy MAŁOLETNICH) mogą i powinny reagować, jeśli są świadkami zachowań sprzecznych z poniższymi regułami.
98.    Jakkolwiek niniejsze ZASADY dotyczą głównie ochrony MAŁOLETNICH, powinno się jednak stosować je odpowiednio także w odniesieniu do relacji DUSZPASTERZY i WYCHOWAWCÓW z młodymi dorosłymi pozostającymi w relacji zależności duszpasterskiej.

Zapobieganie sytuacjom sprzyjającym wykorzystaniu poprzez właściwe zachowania duszpasterzy
99.    DUSZPASTERZE MAŁOLETNICH powinni zwłaszcza:

  • czuwać nad własną dojrzałością emocjonalną, psychiczną i ludzką;
  • starać się o dobór żywo wierzących, rzetelnych, zweryfikowanych i odpowiednio przeszkolonych osób do spełniania funkcji ANIMATORÓW, WYCHOWAWCÓW itd.;
  • wspierać rozwój tych osób w zakresie ich dojrzałości emocjonalnej i ludzkiej;
  • dbać o respektowanie zasad kultury (wobec MAŁOLETNICH i między nimi);
  • czuwać nad równym traktowaniem wszystkich MAŁOLETNICH, z uwzględnieniem ich szczególnych potrzeb i osobistych uwarunkowań;
  • dbać o przestrzeganie prawa do nienaruszalności cielesnej i prywatności MAŁOLETNICH;
  • organizować działania duszpasterskie w miejscach bezpiecznych;
  • utrzymywać możliwie żywy i transparentny kontakt z RODZICAMI MAŁOLETNICH;
  • dbać o przestrzeganie zasad prywatności i ochrony wizerunku oraz danych osobowych MAŁOLETNICH.

Zapobieganie sytuacjom sprzyjającym wykorzystaniu poprzez kształtowanie świadomości małoletnich
100.    MAŁOLETNI uczestniczący w działaniach duszpaster-skich powinni być formowani do reagowania – poprzez asertywne zachowanie oraz informowanie odpowiednich osób dorosłych (np. RODZICÓW, PRZEŁOŻONYCH) – w sytuacjach, w których są świadkami lub doświadczają od dorosłych albo innych MAŁOLETNICH:

  • pozostawiania bez opieki;
  • przemocy (fizycznej, słownej, emocjonalnej itd., w tym wszelkich form szantażu);
  • okazywania niechcianej czułości;
  • prób nawiązywania kontaktu w miejscach odosobnio-nych;
  • epatowania nagością oraz zapraszania (zwłaszcza indywidualnie) do miejsc, jak np. sauny, w których przebywa się nago;
  • prób przekraczanie granic nienaruszalności cielesnej;
  • zbyt intensywnego dążenia do osobistego kontaktu;
  • infantylnych zachowań opiekunów;
  • nadmiernego i indywidualnego obdarowywania prezen-tami (lub innych form faworyzowania);
  • prowokacji i wciągania w sytuacje dwuznaczne;
  • prezentowania nieodpowiednich i wulgarnych treści (zwłaszcza materiałów o charakterze erotycznym, pornograficznym, obrazującym przemoc lub w inny sposób przyczyniającym się do dyskomfortu MAŁOLETNICH);
  • braku empatii i wrażliwości na potrzeby podopiecznych;
  • proponowania, używania, posiadania lub bycia pod wpływem środków psychoaktywnych;
  • proponowania, używania lub bycia pod wpływem alkoholu.

Zapobieganie sytuacjom sprzyjającym wykorzystaniu w bezpośrednich kontaktach indywidualnych
101.    MAŁOLETNI nie powinni, zwłaszcza w pojedynkę i bez wiedzy osób trzecich, ani być zapraszani, ani przebywać w mieszkaniach DUCHOWNYCH lub WYCHOWAWCÓW. Nie powinni też towarzyszyć im w miejscach lub w sprawach nie związanych ze sprawowaniem posługi.
102.    Zaleca się, aby DUSZPASTERZ lub WYCHOWAWCA nie przewoził MAŁOLETNIEGO prywatnym samochodem sam (konieczna jest obecność w nim innej osoby, najlepiej dorosłej) oraz na własną rękę tzn. bez zgody RODZICÓW. Wyjątek stanowić mogą sytuacje naglące (np. wypadki losowe) oraz transparentne działania wynikające ze standardowych sytuacji duszpasterskich (np. dojazd do początku trasy ko-lędy) i do nich ściśle ograniczone.
103.    Sakrament pokuty i pojednania (zwłaszcza osób MAŁOLETNICH) należy sprawować w konfesjonale wyraźnie oddzielającym spowiednika i penitenta. Jeśli nie można zachować tej zasady (np. w czasie wakacji, pielgrzymki czy przy spowiedzi osoby niepełnosprawnej), należy zadbać o to, by spowiednik i penitent byli dostępni (jeśli spowiedź odbywa się na salkach, wówczas drzwi pomieszczenia ani budynku salek, nie mogą być zamknięte na klucz) lub widoczni dla innych osób (RODZICÓW, WYCHOWAWCÓW itd.) z zachowaniem warunków chroniących tajemnicę spowiedzi.
104.    Spotkania związane z kierownictwem lub towarzyszeniem duchowym powinny odbywać się w pomieszczeniach do tego przeznaczonych dostępnych salek parafialnych, kancelarii (drzwi pomieszczenia i budynku nie mogą być zamknięte na klucz), w których możliwe jest zarówno zachowanie dyskrecji, jak i transparentności (np. przeszklenia w drzwiach, uchylone drzwi do pomieszczenia itd.). PRZEŁOŻENI PODMIOTÓW KOŚCIELNYCH powinni zatroszczyć się o sukcesywne przygotowywanie takich pomieszczeń.
105.    PRZEŁOŻENI PODMIOTÓW KOŚCIELNYCH powinni zabezpieczyć przed niekontrolowanym dostępem puste, odosobnione pomieszczenia.
106.    Jeżeli dobro duchowe MAŁOLETNIEGO lub kwestie wychowawcze wymagają indywidualnego spotkania z DUCHOWNYM lub WYCHOWAWCĄ, nie może się ono odbywać w sekrecie (zalecane powiadomienie RODZICÓW lub PRZEŁOŻONEGO) i w warunkach odizolowanych. Osoba przeprowadzająca spotkanie powinna zatroszczyć się o transparentność (np. przeszklone lub uchylone drzwi pomieszczenia, które nie mogą być zamknięte na klucz, obecność innych osób w bezpośrednim pobliżu, powiadomienie innych osób o spotkaniu itp.). Indywidualnych spotkań z MAŁOLETNIMI nie wolno w nieroztropny sposób mnożyć ani przedłużać. Spotkania takie nie powinny się odbywać w późnych godzinach wieczornych i nocą.
107.    Należy unikać także indywidualnych wizyt w pokojach MAŁOLETNICH w ich miejscach zamieszkania. Jeśli konieczna jest taka wizyta, DUSZPASTERZ lub WYCHOWAWCA nie powinien w jej trakcie wykraczać poza kwestie bezpośrednio związane z duszpasterskim powodem wizyty, która powinna odbywać się w obecności RODZICA osoby MAŁOLETNIEJ.
108.    Kontakty DUCHOWNYCH lub WYCHOWAWCÓW z MAŁOLETNIMI za pośrednictwem mediów tradycyjnych (np. li-stowne, telefoniczne) lub elektronicznych (np. e-mail, komunikatory internetowe) powinny następować tylko w sytuacjach bezpośrednio związanych z duszpasterstwem. Dobrymi praktykami w tym zakresie są następujące zachowania:

  • przechowywanie w archiwum podmiotu kościelnego kopii korespondencji tradycyjnej;
  • prowadzenie rozmów przez służbowe numery telefonów, także komórkowych (powinni o nie zadbać PRZEŁOŻENI);
  • wykorzystywanie do kontaktów przez media elektroniczne wyłącznie służbowych kont/profili, do których mają dostęp PRZEŁOŻENI;
  • w razie używania kont/profili prywatnych – poinformo-wanie PRZEŁOŻONYCH oraz archiwizowanie (np. w wersji elektronicznej) korespondencji do dyspozycji PRZEŁOŻONEGO, współpracowników lub następców w posłudze.

Eliminowanie zachowań niepożądanych, granice zachowań poprawnych i dopuszczalnych
109.    Dobro MAŁOLETNICH uczestniczących w życiu Kościoła wymaga wyeliminowania szeregu zachowań zarówno w relacjach dorosły – MAŁOLETNI, jak i między samymi MAŁOLETNIMI. Wszyscy członkowie Kościoła, a w szczególności DUSZPASTERZE i WYCHOWAWCY, będąc świadkami zachowań takich, jak niżej wymienione, powinni zdecydowanie rea-gować mając przede wszystkim na względzie bezpieczeń-stwo MAŁOLETNICH. Ponieważ ani stworzenie wyczerpującej listy zachowań niepożądanych, ani precyzyjne wskazanie granic wszystkich zachowań nie wydaje się możliwe, DUSZPASTERZE i WYCHOWAWCY powinni się kierować w tym względzie świadomie rozwijaną wrażliwością ewangeliczną oraz wiedzą z zakresu nauk o człowieku.
110.    DUCHOWNYM i WYCHOWAWCOM nie wolno stosować wobec MAŁOLETNICH przemocy, w tym także kar cielesnych oraz takich, które nosiłyby znamiona przemocy psychicznej (poniżających, upokarzających, ośmieszających, pozbawiających należnego wsparcia, uwagi i miłości, ograniczających relacje rówieśnicze itp.).
111.    Zabrania się zachowań noszących znamiona znęcania się, dokuczania, szykanowania itd., zarówno w sferze psychicznej, jak i fizycznej (tak w bezpośrednich kontaktach, jak i za pośrednictwem mediów społecznościowych).
112.    DUCHOWNY i WYCHOWAWCA nie może używać środków, języka i metod nieodpowiednich do wieku osoby MAŁOLETNIEJ. Dotyczy to zarówno przekazu treści i kontaktów bezpośrednich, jak i kontaktu z wykorzystaniem mediów (tradycyjnych lub elektronicznych). W żadnym wypadku nie wolno w pracy z MAŁOLETNIMI wykorzystywać materiałów epatujących przemocą, zawierających treści obsceniczne, erotyczne, pornograficzne lub inne nieetyczne bądź nieodpowiednie do wieku i wrażliwości odbiorców.
113.    DUCHOWNYM i WYCHOWAWCOM nie wolno częstować MAŁOLETNICH alkoholem, papierosami, środkami psychoaktywnymi (w tym narkotykami), posiadać środków niedozwolonych przez prawo, ani tolerować ich posiadania i używania przez MAŁOLETNICH.
114.    Osobom sprawującym opiekę nad MAŁOLETNIMI lub im posługującym nie wolno być pod wpływem alkoholu lub pod wpływem środków psychoaktywnych. Nie wolno ich przyjmować w obecności MAŁOLETNICH.
115.    Nie wolno naruszać prawa do prywatności i jej poszanowania oraz naruszać innych dóbr osobistych.
116.    Zakazane jest naruszanie sfery intymnej osób MAŁOLETNICH, niezależnie od tego, czy dokonuje się to fizycznie, werbalnie, bezpośrednio czy poprzez media.
117.    Szczególną ochronę należy zapewnić MAŁOLETNIM w toaletach, łazienkach, przebieralniach czy szatniach. Zabrania się fotografowania MAŁOLETNICH w tych miejscach (także przez samych MAŁOLETNICH). W sytuacjach wyjątkowych gdy MAŁOLETNI, ze względu na ograniczenia wiekowe lub zdrowotne, nie jest w stanie samodzielnie wykonać czynności higienicznych lub innych o naturze osobistej (toaleta, mycie się, przebieranie), pomocy udziela osoba faktycznie wyznaczona do opieki nad tym MAŁOLETNIM, z zachowaniem zasad ochrony jego intymności.
118.    Nie wolno dotykać osób MAŁOLETNICH ani wbrew ich woli, ani w sposób nieadekwatny do relacji duszpasterskich lub wychowawczych. Prócz zachowań wymienionych w przepisach prawa karnego jako przestępstwa  niedopuszczalne są zwłaszcza:

  • wszelkie formy okazywania niechcianej czułości;
  • mocne i pełne uściski („zamykające”, czyli nie dające MAŁOLETNIEMU możliwości przerwania kontaktu);
  • dotykanie piersi, pośladków i okolic intymnych;
  • klepanie w uda lub kolana;
  • łaskotanie lub mocowanie się w mocnych objęciach;
  • masaże;
  • całowanie;
  • sadzanie MAŁOLETNIEGO na kolanach;
  • kładzenie się lub spanie obok MAŁOLETNIEGO;
  • okazywanie czułości w miejscach wyizolowanych, np. w łazienkach, ubikacjach, prywatnych pokojach;
  • komplementowanie odnoszące się do rozwoju fizycznego lub sfery seksualnej;
  • zachęcanie MAŁOLETNIEGO do któregokolwiek z wymienionych zachowań czy to w stosunku do dorosłego, czy innego MAŁOLETNIEGO.

119.    W naszym kręgu kulturowym przyjmuje się, że właściwym zachowaniem respektującym nietykalność małoletniego jest na przykład:

  • uścisk dłoni lub delikatne objęcie na powitanie;
  • poklepanie po ramionach lub plecach jako wyraz akceptacji lub wsparcia;
  • dotyk ramion, rąk czy barku jako wyraz bliskości;
  • trzymanie się za ręce w czasie modlitwy, zabawy lub dla uspokojenia MAŁOLETNIEGO w sytuacji wzburzenia emocjonalnego;
  • trzymanie za ręce dzieci w czasie spaceru;
  • siadanie w pobliżu małych dzieci;
  • podnoszenie lub trzymanie na rękach dzieci poniżej ok. 3. roku życia.

120.    Na fotografowanie MAŁOLETNICH i upublicznianie ich zdjęć należy uprzednio uzyskać pisemną zgodę RODZICÓW lub opiekunów (za wyjątkiem zdjęć dużych grup w miejscach publicznych w związku z informowaniem o wydarzeniach w duszpasterstwie).

Zapobieganie sytuacjom sprzyjającym wykorzystaniu przy użytkowaniu komputerów i Internetu
121.    PODMIOT KOŚCIELNY umożliwiający MAŁOLETNIM dostęp do Internetu powinien chronić ich przed kontaktem z treściami stanowiącymi zagrożenie dla ich prawidłowego rozwoju (treści erotyczne, pornograficzne, przemocowe itp.). W związku z tym na wszystkich urządzeniach umożliwiających dostęp do Internetu – prócz standardowych zabezpieczeń (oprogramowanie antywirusowe, antyspamowe i firewall) – powinno być zainstalowane i aktualizowane oprogramowanie filtrujące treści, zaś korzystanie z Interne-tu powinno być monitorowane przynajmniej w sposób umożliwiający ustalenie, kto, kiedy i z jakich treści korzystał (np. indywidualne konta dla wszystkich użytkowników). Jeśli PODMIOT KOŚCIELNY umożliwia MAŁOLETNIM dostęp do Internetu z wykorzystaniem własnych urządzeń użytkowników (np. WiFi), wspomniane oprogramowanie powinno być zainstalowane na urządzeniach, które udostępniają łączność z Internetem.
122.    Szczegółowe zasady korzystania z urządzeń i/lub Internetu powinny być zawarte w stosownym regulaminie utworzonym w danym podmiocie w porozumieniu z RODZICAMI MAŁOLETNICH oraz z uwzględnieniem wskazań zawartych w niniejszych ZASADACH.
123.    Podmioty kościelne są zobowiązane do zapewnienia stałego dostępu do materiałów edukacyjnych dotyczących bezpiecznego korzystania z Internetu. Ponadto osoba zajmująca się nadzorem nad bezpieczeństwem sieciowym powinna poinformować MAŁOLETNICH o zasadach bezpiecznego korzystania z Internetu i zapoznać je z wyżej wspomnianym regulaminem. Powinna także okresowo sprawdzać, czy nie miał miejsce dostęp MAŁOLETNICH do treści niebezpiecznych. Ktokolwiek wykryłby taki dostęp, ma ob-owiązek niezwłocznie powiadomić o tym PRZEŁOŻONEGO (zasada ta dotyczy także samych MAŁOLETNICH).

Zasady zachowania wobec osób małoletnich ze specjalnymi potrzebami wychowawczymi i osób z niepełnosprawnością
124.    Prócz zachowania zasad wymienionych wyżej, osób MAŁOLETNICH ze specjalnymi potrzebami wychowawczymi oraz z niepełnosprawnością nie powinno się wyręczać w czynnościach osobistych, które mogą wykonać same i tym samym uzależniać podopiecznych od opiekunów (infantylizować podopiecznych). Nie wolno natomiast lekceważyć żadnych sygnałów świadczących, że podopiecznemu może dziać się krzywda.
125.    W przypadku gdy danemu MAŁOLETNIEMU lub niepeł-nosprawnemu trzeba pomagać przy czynnościach higienicznych, należy to czynić – poza wypadkami nagłymi – wyłącznie za zgodą RODZICÓW, przy zachowaniu pełnej delikatności i intymności oraz za wiedzą PRZEŁOŻONEGO.
126.    W sytuacji związanej z czynnościami osobistymi i higienicznymi należy uwzględnić możliwości danej osoby i zastosować odpowiedni zakres czynności, np. instruktaż słowny. Przy wykonywaniu czynności higienicznych należy w miarę możliwości placówki bezwzględnie zadbać o intymność osoby.
127.    Wielkie znaczenie ma uważne słuchanie MAŁOLETNICH ze specjalnymi potrzebami wychowawczymi oraz osób niepełnosprawnych – szczególnie wtedy, gdy z trudnością wyrażają swoje doświadczenia. Nigdy nie wolno lekceważyć tego, co wypowiadają. W przypadku osób niesłyszących może być potrzeba zaangażowania biegłego tłumacza języka migowego.
128.    W kontakcie z osobami z niepełnosprawnością intelektualną należy:

  • wydawać komunikaty proste i jednoznaczne;
  • ustalać i egzekwować dopuszczalne zasady zachowań wobec innych (np. sposoby witania się, okazywania uczuć);
  • uczyć przestrzegania zasad intymności oraz rozróżniania sfery prywatnej i publicznej;
  • ustalać z RODZICAMI zakres udzielanej pomocy w sferze osobistej podopiecznego.

Jak zapobiegać wykorzystaniu seksualnemu małoletnich w przedszkolach i szkołach katolickich?

129.    Wszystkie szkoły i przedszkola prowadzone przez PODMIOTY KOŚCIELNE na terenie DIECEZJI powinny realizować prewencję zgodne z niniejszymi ZASADAMI. Konieczne dostosowania i uszczegółowienia związane ze specyfiką danej placówki należy zawrzeć w dokumencie Ochrona dzieci i młodzieży, który powinien zostać opracowany przez każdą placówkę i zawierać zwłaszcza: Kodeks zachowań w pracy z uczniami, uściślający normy zachowania pracowników wobec dzieci i młodzieży zarówno w szkole, jak i podczas wyjazdów i innych zajęć pozaszkolnych organizowanych przez szkołę.
130.    W dokumencie Ochrona dzieci i młodzieży powinny się znaleźć procedury postępowania:

  • w przypadku naruszenia zasad Kodeksu zachowań w pracy z uczniami oraz gdy zostają przekroczone psychiczne lub fizyczne granice intymności ucznia przez inne osoby w sytuacjach, które nie dotyczą czynów zabronionych przez prawo;
  • w przypadku podejrzenia wykorzystania seksualnego osoby MAŁOLETNIEJ (na terenie szkoły lub poza nią, np. w rodzinie) oraz postępowania po potwierdzeniu takich podejrzeń.

131.    Wymienione wyżej dokumenty oraz ich stosowanie powinny podlegać cyklicznej ewaluacji i być uaktualniane zgodnie z jej wynikami – nie rzadziej niż co trzy lata.
132.    Przy opracowywaniu i realizacji zasad prewencji placówki powinny ściśle współpracować z RODZICAMI, WYCHOWAWCAMI i w razie potrzeby z kompetentnymi organami państwowymi i samorządowymi oraz ZESPOŁEM DS. PREWENCJI.
133.    W każdej placówce dyrektor powinien uczynić odpowiedzialną za prewencję osobę godną zaufania, sprawdzoną i odpowiednio przeszkoloną.
134.    Dokument Ochrona dzieci i młodzieży wraz z kontaktem do osoby odpowiedzialnej za prewencję powinien być dostępny na stronie internetowej placówki oraz na szkolnej tablicy ogłoszeń. Tak samo udostępnić należy informacje o kontakcie z osobą odpowiedzialną za prewencję w organie prowadzącym szkołę. RODZICÓW należy zachęcać do zapoznania się z tymi dokumentami (najlepiej dostarczając je im, przynajmniej w wersji elektronicznej).

Działania prewencyjne skierowane do dzieci i młodzieży

135.    Uczniowie powinni zostać poinformowani o zasadach zawartych w Kodeksie zachowań w pracy z uczniami oraz o możliwości bezpiecznego zgłaszania ewentualnych naruszeń kodeksu do osoby odpowiedzialnej za prewencję (dotyczy naruszeń tak ze strony dorosłych, jak i rówieśników).
136.    Placówka powinna organizować dla uczniów cykliczne szkolenia, uwrażliwiające na przekraczanie granic ich intymności. MAŁOLETNI powinni być świadomi, że mają prawo chronić swoją intymność, odmawiając niewłaściwych form bliskości. Szkolenia powinny zatem uczyć sposobów asertywnego reagowania na zachowania niewłaściwe.

Zasady prewencji obowiązujące pracowników przedszkoli i szkół

137.    Każda zatrudniana osoba musi przedstawić pisemne zaświadczenie o niekaralności oraz podpisać zobowiązanie przestrzegania Kodeksu zachowań w pracy z uczniami obowiązującego w szkole. Temat prewencji powinien być poruszony obowiązkowo przy rozmowach kwalifikacyjnych.
138.    Dyrektor placówki ma obowiązek sprawdzenia, czy zatrudniana osoba figuruje w Rejestrze sprawców przestępstw na tle seksualnym z dostępem ograniczonym.
139.    Zobowiązanie do przestrzegania kodeksu zachowań obowiązującego w placówce dotyczy zarówno pracowników etatowych, DUCHOWNYCH i świeckich, jak i WOLONTARIUSZY zaangażowanych w działania wychowawcze (np. wycieczki, obozy, rekolekcje itp.).
140.    Każda placówka (samodzielnie lub we współpracy z innymi podmiotami, w tym zwłaszcza z ZESPOŁEM DS. PREWENCJI) powinna organizować nie rzadziej niż raz na pięć lat szkolenia dla wszystkich pracowników w zakresie:

  • kompetencji emocjonalnych i społecznych;
  • komunikacji i rozwiązywania konfliktów;
  • charakterystyki psychicznej ofiar;
  • strategii sprawców wykorzystania seksualnego;
  • elementów strukturalnych w instytucjach, które mogą sprzyjać wykorzystaniu seksualnemu;
  • umiejętności rozmów z małoletnimi na tematy związane z seksualnością oraz z ochroną przed wykorzystaniem seksualnym;
  • sposobów reagowania na zachowania niewłaściwe lub przestępcze oraz na przypadki przemocy rówieśniczej;
  • czynów karalnych w tym zakresie oraz aktualnego ustawodawstwa, cywilnego i kościelnego, i procedur z nimi związanych.

141.    Przynajmniej elementarne przeszkolenie powinni przechodzić WOLONTARIUSZE (np. RODZICE wyjeżdżający na wycieczkę).
142.    Wywiązywanie się z obowiązku szkoleń winno być monitorowane przez DELEGATA lub osobę przez niego wy-znaczoną albo przez jego odpowiednika w organie prowadzącym placówkę.

Jak zapobiegać wykorzystaniu seksualnemu małoletnich podczas wyjazdów duszpasterskich lub wypoczynkowych?

143.    Wszystkie wyjazdy z osobami MAŁOLETNIMI organizowane przez podmioty kościelne powinny być starannie zaplanowane, przygotowane i przeprowadzane zgodnie z prawem oraz dokumentowane. Należy zwłaszcza uzyskać pisemną zgodę RODZICÓW na wyjazd MAŁOLETNIEGO (po zapoznaniu ich z programem i z zasadami organizowanego wyjazdu).
144.    Należy umożliwić RODZICOM kontakt z DUSZPASTERZEM lub WYCHOWAWCĄ, by mogli uzyskiwać informacje o MAŁOLETNIM podczas wyjazdu.
145.    Należy zadbać o odpowiednią proporcję mężczyzn i kobiet w gronie WYCHOWAWCÓW, stosownie do liczby chłopców i dziewcząt w grupie.
146.    Na początku wyjazdu WYCHOWAWCY mają obowiązek zapoznać uczestników z obowiązującymi podczas wyjazdu zasadami i regulaminem (ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa) oraz odnotować ten fakt w prowadzonej dokumentacji.
147.    Wzmożoną uwagę i wyjątkową czujność należy wykazać w stosunku do tych MAŁOLETNICH, których zachowanie może stwarzać zagrożenie, budzić niepokój lub być źródłem dyskomfortu dla innych. Nie należy lekceważyć sygnałów, takich jak: izolowanie się MAŁOLETNIEGO w grupie rówieśniczej, przejawy agresji, konflikty między MAŁOLET-NIMI, pojawiające się zachowania seksualne MAŁOLETNICH nieadekwatne do ich wieku, wykorzystywanie przez rówieśników w jakikolwiek sposób zagubienia i nieporadności osób słabiej przystosowanych do radzenia sobie w grupie.
148.    W razie wystąpienia problemów DUSZPASTERZ lub WYCHOWAWCA powinien podjąć stosowne do sytuacji działania (z dbałością o transparentność ewentualnego spotkania indywidualnego), np.:

  • poświęcić czas na wysłuchanie MAŁOLETNIEGO i rozmowę wyjaśniającą źródło trudności,
    zastosować środki zaradcze, mające na celu zapewnienie spokoju i dobrego samopoczucia podopiecznym,
    pomóc MAŁOLETNIEMU poprzez zgłoszenie problemu PRZEŁOŻONEMU lub RODZICOM, opiekunom, odpowiednim władzom albo specjalistom (psychologom, pedagogom).

149.    Jeśli MAŁOLETNI zachowaniem lub postawą zagraża bezpieczeństwu swojemu bądź innych MAŁOLETNICH lub też jego sytuacja zdrowotna nie pozwala na dalsze uczestniczenie w wyjeździe, należy powiadomić RODZICÓW MAŁOLETNIEGO o zaistniałej sytuacji i zobowiązać ich do odebrania go. Jeżeli poinformowanie RODZICA o konieczności odbioru małoletniego następuje w formie telefonicznej, należy nagrać rozmowę z RODZICEM (wcześniej informując, że rozmowa będzie nagrywana). Jeżeli RODZICE nie wyrażą zgody na odbiór małoletniego i nie przejmą opieki nad dzieckiem, należy o tym fakcie zawiadomić odpowiednie instytucje (np. pogotowie ratunkowe i/lub policję).
150.    Czas przeznaczony na odpoczynek nocny powinien być zaplanowany zgodnie z normami bezpieczeństwa. Szczególnej uwagi wymaga rozplanowanie miejsc noclegowych (najlepiej przed wyjazdem). Sypialnie chłopców i dziewcząt powinny być oddzielne i nadzorowane przez personel tej samej płci co przebywający w nich wychowankowie.
151.    DUSZPASTERZE i WYCHOWAWCY nie powinni nocować w pomieszczeniach, w których nocują MAŁOLETNI. W sytuacji szczególnej, wymagającej od członka personelu pozostania w nocy w sypialni z wychowankiem, powinien uprzednio powiadomić o tym inną osobę dorosłą, PRZEŁOŻONEGO lub kierownika wyjazdu oraz, jeśli to możliwe, RODZICA MAŁOLETNIEGO.

Jak zapobiegać wykorzystaniu seksualnemu osób małoletnich podczas ich pobytu w szpitalu?

152.    Obchód w szpitalu dziecięcym powinien odbywać się według wcześniej ustalonego grafiku.
153.    Kapelan szpitalny ma obowiązek informować o swojej obecności personel medyczny (oddziałową, pielęgniarkę, lekarza).
154.    Należy unikać rozmów z dziećmi bez zgody rodziców/opiekunów/personelu medycznego.
155.    Udzielanie sakramentów powinno odbywać się w miejscach do tego wyznaczonych (kaplica, świetlica).
156.    W przypadku sakramentu pokuty i pojednania, jest to miejsce wyznaczone przez personel medyczny (poza wypadkiem zagrożenia życia) np. świetlica, pokój rozmów, pokój zabiegowy. Udzielanie tego sakramentu powinno się odbywać po wcześniejszym poinformowaniu personelu medycznego o czasie i miejscu spowiedzi. Duchowny powinien zatroszczyć się o transparentność (np. przeszklone lub uchylone drzwi pomieszczenia, które nie mogą być zamknięte na klucz, obecność innych osób w bezpośrednim pobliżu, itp.). Należy także zgłaszać personelowi medycz-nemu fakt zakończenia spowiedzi.

Kategoria: Zasady ochrony dzieci, młodzieży...